Ngày xửa , ngày xưa , ở một làng kia ... Có hai anh em . Cha mẹ mất sớm . Người anh cày sâu cuốc bẫm , dầu dãi nắng mưa . Nuôi em ăn học . Anh làm ruộng , chăn tằm, đào ao thả cá , đóng gạch nung vôi , nuôi bò nuôi lợn ... Việc gì kiếm được tiền anh cũng làm . Người em chăm học , năm nào cũng đứng đầu lớp , còn giúp anh cơm nước trong nhà , và rất hiếu đễ .
Thời gian qua đi . Hai anh em đều thành người lớn . Năm ấy vua mở khoa thi . Người anh cõng lều cõng chõng , đưa em lên thành đô ứng thí . Ơn nhờ Trời Phật . Ơn phúc ấm Tổ Tiên . Người em đỗ đạt ... Tuy không được giải nguyên , nhưng cũng là bậc Thám Hoa . Trong họ ngoài làng mở tiệc ăn khao . Ai cũng mừng cho hai đứa trẻ mồ côi .
Thế rồi Triều đình bổ người em , chức quan đứng đầu một tỉnh nọ . Quan thám thành gia lập thất . Muốn đón anh đi với mình . Người anh không đi . Anh bảo :
- Ở quê Cha đất Tổ quen rồi , và còn chăm sóc phần mộ Cha Mẹ .
Thế là hai anh em phải sống xa nhau .
Người anh ở lại quê nhà . Vốn thông minh , lại cần cù lao động . Dăm bẩy năm sau , anh đã trở thành một điền chủ lắm ruộng nhiều tiền . Nhà cao cửa rộng , toà ngang dẫy dọc . Nổi tiếng một vùng . Nhiều cô thôn nữ xinh xắn dịu hiền , muốn nâng khăn sửa túi cho anh . Nhiều vị chức sắc trong làng , ngoài tổng . Muốn gả con gái cho anh . Nhưng anh cứ lặng thinh . Quan thám về thăm anh . Thấy anh phòng không lạnh lẽo , rất buồn ! ... Biết em thương mình , người anh đành thú thật :
- Anh thầm yêu trộm nhớ cô con gái độc nhất của Thầy đồ làng bên .
Nhưng hiềm một nỗi , Thầy đồ và cả ái nữ rất giỏi chữ . Mà anh thì chữ nghĩa chỉ đếm trên đầu ngón tay . Nên không giám ngỏ lời .
Quan thám bảo anh đi với mình , và dặn :
- Đến nơi , Thầy đồ hỏi gì anh cứ nói , còn sau đó để em lo liệu .
Hai anh em quan Thám đến chơi nhà Thầy đồ . Thầy vui vẻ mời khách vào nhà . Châm trà rót nước . Sau những lời thăm hỏi ân cần , về sức khoẻ , về gia cảnh . Quan thám kính cẩn bầy tỏ lòng chân thành ngưỡng mộ , của huynh trưởng mình , với ái nữ của Thầy . Và xin thay anh trân trọng đem lời cầu hôn .
Thầy đồ , sau mấy phút im lặng . Dường như để suy nghĩ và cân nhắc những lời sắp nói ra , thì nghiêm nghị trả lời :
- Bẩm quan Thám ... Nếu con gái tôi được nâng khăn sửa túi cho đại huynh đây , thì cũng là phúc phận của nó . Nhưng hiềm một nỗi ... Tôi làm nghề dậy học . Làng trên xóm dưới , môn đệ quá nhiều . Nay ... Nếu gả đứa con gái duy nhất của mình ... Cho một người không biết chữ ... Thì biết ăn nói sao với đệ tử xa gần đây ! ...
Quan Thám vẫn từ tốn và lễ phép :
- Dạ ! ... Bẩm cụ ! ... Gia đình chúng con , do Phụ Mẫu sớm qua đời . Huynh trưởng phải thay Cha Mẹ làm lụng nuôi em ăn học . Nên không được đến trường , nhưng anh con rất thông minh , đã tự học . Chữ Thánh hiền không phải là không biết .
Thầy đồ có vẻ ngạc nhiên . Thầy lại rót nước mời anh em quan Thám, và im lặng như đang suy nghĩ.
Vừa hay , con gái Thầy đi làm về. Cô lễ phép chào Cha và khách . Rồi thản nhiên đổ vào cái nồi , một giỏ cua , con nào con nấy béo vàng . Thầy đồ tủm tỉm :
- Thế thì xin đại huynh cho một vế đối với " con cua "
Người anh đang ngơ ngẩn nhìn cô gái rửa chân nơi vại nước , đặt dưới gốc cây cau . Chẳng biết " mô tê răng rứa " làm sao , đành nói ngay
- Dạ ... Đó là ... Cây cau ... Ạ !
Mặt Thầy đồ thì ngạc nhiên . Mặt quan Thám thì đăm chiêu . Chủ khách lại khuyên mời .
Một lúc sau , cô gái bưng lên hai đĩa bánh rán , vàng ươm , thơm phức . Cô kính cẩn dâng một đĩa lên bàn thờ Tổ . Còn đĩa kia mời Cha và khách thưởng thức . Thầy đồ ân cần mời khách đánh giá khả năng nội trợ của con gái mình . Anh em quan Thám không từ chối . Vừa ăn vừa thực bụng khen ngon . Thầy đồ bảo :
- Lại xin đại huynh một vế đối cho từ " bánh rán "
Mặt người anh dài thuỗn ra . May quá ! ... Anh vừa nhìn lên đĩa bánh rán mà cô gái mới dâng lên bàn thờ . Anh ngập ngừng thưa :
- Bẩm cụ ! ... Có phải là ... " Bàn thờ " ... Không ạ !
Bây giờ thì ... Mặt Thầy đồ dài thuỗn ra . Thầy buông một tiếng thở dài kín đáo . Lại một tuần trà . Chủ khách cùng im lặng . Mỗi người theo đuổi ý nghĩ của riêng mình . Đại huyng thì bối rối . Thầy đồ thì trầm ngâm . Lòng mến mộ đối với gia đình quan Thám , đã chi phối suy nghĩ của Thầy
" Hay là ta cho anh em họ một cơ hội nữa ? " .
Lúc đó ... Cô con gái của Thầy , bưng lên một thúng gạo đầy , trắng phau . Chắc cô vừa sàng sẩy xong . Thầy đồ lên tiếng :
- Lần này thì xin đại huynh một vế đối cho " thúng gạo " .
Mặt người anh đỏ văng . Anh đứng bật dậy . Chạy ra khỏi nhà . Bỏ lại đằng sau một lời thô tục ... Mà ... Quả thật không giám nhắc lại ở đây ...
Mặt Thầy đồ tím ngắt . Quan Thám vội vàng quỳ xuống , lạy Thầy đồ một lạy .
- Bẩm cụ ... Con xin Cụ rộng lòng Phụ Mẫu . Tha cho anh con tội mạo phạm vừa rồi
Cũng là tội của con , vì đã để cho anh , phải lao động cực khổ nuôi mình . Không được mở mày mở mặt với đời , nên mới lỗ mãng thế !
Nhìn thấy vẻ mặt Thầy đã bớt căng thẳng . Quan Thám nói tiếp
- Bẩm cụ ... Nếu Cụ cho phép ... Ngồi lại hầu truyện . Con xin được trần tình về ba vế đối của anh con ạ ! ...
Thầy đồ rót cho quan Thám chén trà . Và cũng rót cho mình một chén . Chủ khách cùng nâng . Hình như hương thơm dịu nhẹ , vị đắng chát ngọt ngào , của thứ " chè Thái gái Tuyên " ấy . Có làm cho lòng người lắng xuống . Thầy đồ bình tĩnh trở lại và quan Thám thì vững dạ hơn . Ngài thưa :
- Dạ ... Bẩm ... Cụ đã cho phép ... Con xin thưa ... Câu thứ nhất Cụ ra đề là " con cua " . Con cua có tám cái cẳng bò ngang dưới Đất. Đó là " bát túc hoành Địa " . Anh con đối với
" cây cau " . Cây cau một thân vươn thẳng lên Trời , là " nhất trụ kình Thiên " ạ !
Thầy đồ tỏ vẻ ngạc nhiên về lời cắt nghĩa của quan Thám . Ngài tự rót một chén trà , hai tay kính cẩn dâng lên mời Thầy . Rồi nói tiếp :
- Bẩm Cụ ... Câu thứ hai ... Cụ ra đề là " bánh rán " ... Dạ ... Bánh rán thì tròn . Tượng trưng cho Trời. Bàn thờ thì vuông , tượng trưng cho Đất . Ngày xưa Tổ Tiên ta vẫn dậy : " Trời tròn Đất vuông " ... Thưa Cụ ! ... Anh con dùng Đất đối với Trời . Thật là chính xác và nghiêm cẩn .
Mặt Thầy đồ tươi lại . Hình như Cụ tủm tỉm cười . Có vẻ ngưỡng mộ về sự uyên thâm uyển chuyển của quan Thám .
Thừa thế , quan Thám tiếp luôn .
- Dạ ... Bẩm Cụ ... Còn câu thứ ba ... Cụ ra đề " thúng gạo " ... Con thiển nghĩ ...
" Gạo " là " Ngọc thực " , đứng đầu " Ngũ cốc " . Nuôi sống nhân gian . Sách Thánh Hiền vẫn dậy rằng : Đó là thứ ..." Dưỡng thiên hạ chi tâm " . ... Vế đối mà anh trưởng con mạo muội nói ra . Rồi quá xấu hổ mà chạy mất . Có thể gọi là ... " Kế Tổ Tông chi nghiệp " không ạ ? ...
Thầy đồ cả cười ... Xuýt nữa thì sặc chén trà ... Không khí trở nên vui vẻ . Chủ khách lại khuyên mời .
Ái nữ bưng lên một mâm cơm rượu . Chủ khách nâng ly thù tạc và đàm đạo văn chương .
Ít lâu sau ... Đám cưới của huynh trưởng quan Thám . To nhất một vùng . Đôi trai gái ấy thành vợ chồng . Họ sống với nhau đến đầu bạc răng long . Con đàn cháu đống .
HÀ NỘI NGÀY 25/8/2016
- Thi đàn Việt Nam
Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
Bài đăng
0 nhận xét:
Đăng nhận xét