,
Năm 1962 , sau khi tốt nghiệp khoá thứ nhất một trường đào tạo cán bộ nghiệp vụ .. Tất cả chúng tôi ( tất nhiên là trừ các trường hợp đặc biệt ) . Đều phải đi miền núi 3 năm . Chính sách cán bộ của nhà Nước là thế . Chúng tôi còn trẻ lắm . Lòng yêu Tổ Quốc , ai cũng muốn mình được cống hiến , một chút trí tuệ và sức lực nhỏ bé cho đất nước .
Trống giong cờ mở , chúng tôi ra đi , với niềm vui phơi phới trong lòng . Và với mầu hồng rực rỡ trước mắt .
Tôi lên Yên Bái . Thị xã Yên Bái nhỏ nhoi mà xinh đẹp. Bám chặt vào giòng sông hùng vỹ . Giống như chiếc cúc khảm xà cừ , đính vào vạt chiếc áo dài lộng lẫy . Là giòng Hồng Hà mềm mại . Vắt trên tấm thân thắt đáy lưng ong , của cô gái Việt .
Ôi ! Khi người ta yêu ! Thì , thị Nở cũng thành Tây Thi , và bát cháo hành cũng hoá thành
" yến sào ngự thiện " . Tôi yêu Yên Bái !
Tình yêu ấy không giống như tình yêu Hà Nội . Tôi yêu Hà Nội , với tất cả những gì sâu lắng nhất . Tôi yêu từ tiếng rao đêm khắc khoải , của người bán pá xa . Tôi yêu tiếng sấu rụng ngoài ngõ vắng . Yêu tiếng lá xào xạc cuối thu . Yêu quán cóc bên Hồ Tây chều đông mưa phùn gió bấc .
Tôi yêu Yên Bái , như cô gái yêu chàng hiệp sỹ của mình . Yên Bái mở ra trong tôi , cái hùng vỹ , cái giầu có bạt ngàn của giang sơn đất nước. Nghe tiếng thác gầm réo, nhìn bọt thác trắng xoá . Tôi có cảm tưởng như đứng trước thiên nhiên kỳ vỹ , mình cũng hoá thành huyền thoại . Mình cũng hoá thành lãng tử .
Tôi nhận công tác ở Công ty lâm sản liên tỉnh Lao - Hà - Yên ( Lào cai - Yên bái - Hà giang ) . Công ty tôi to lắm , hàng ngàn cán bộ công nhân viên . Ở rải rác trong các trạm , đội , hai bên bờ sông Hồng, sông Chẩy , sông Lô . Tất cả đều là đàn ông . Chỉ có khoảng hơn chục đứa con gái , ở văn phòng công ty . Nên con gái còn quý hơn cả vàng ròng . Giám đốc Công ty - một cán bộ miền Nam tập kết to béo , mặt đen , đầu húi cua , râu quai nón . Hung dữ như hổ báo , khi chỉ huy quân cho bè vượt thác , vượt lũ. Nhưng lại hiền như Phật toạ, trong cuộc sống thường ngày ở cơ quan và gia đình
Ông thường chỉ vào bọn con trai , cứ xúm đen , xúm đỏ , xung quanh mấy đứa con gái mà quát to :
- Thằng nào rắp tâm trộm cắp dù chỉ là một mily m3 , trong cái kho Giáng hương , Hoàng yến, Hoàng đàn này của ta . Thì cũng bị chu di đến ba họ đấy !
Mồm quát thế , nhưng ông lại đánh mắt ranh mãnh , cho mấy thằng thanh niên tuấn tú như ngầm khuyến khích chúng . " hãy cột chặt lấy cuộc đời của các nàng Kiều cho ta " . Thủa ấy cuộc đời mới đẹp đẽ làm sao . Tình người mới sâu nặng làm sao ? . Không hẳn là vì chúng tôi còn trẻ Mà chính là vì cái cuộc sống tươi đẹp ấy . Vì cái tấm chân tình của con người thời bấy giờ . Bọn con gái chúng tôi , được sống trong tình yêu thương , đùm bọc của cả cơ quan . Những người đàn ông trong cơ quan từ già đến trẻ , đều là bức tường chắn gió , chắn bão . Là ngôi nhà tránh mưa , tránh nắng , cho chúng tôi . Họ nhường nhịn chúng tôi từng miếng ăn ngon, từng mảnh vải đẹp . Còn chúng tôi thì cứ giống như niềm tự hào của họ . Giống như bông hoa cài trên ngực áo chú rể của họ
Họ hãnh diện khi nghe thấy đàn ông cơ quan khác kháo nhau :
- Con gái Lâm sản đẹp nhất tỉnh !
Cuộc đời đẹp thế , nên cái thời hạn 3 năm mới ngắn ngủi làm sao ? Tôi đã thấy bùi ngùi , khi nghĩ đến việc : " mình hết thời hạn công tác ở đây "
Có một lần kia , khi đem giấy tờ lên xin chữ ký giám đốc . Nghe trong phòng có tiếng nói chuyện . Biết giám đốc có khách . Tôi không giám vào , mà ngồi đợi ngoài phòng họp . Đang lơ đãng suy nghĩ vẩn vơ . Tôi bỗng giật thót , khi thoáng nghe thấy tên mình . Thì ra giám đốc và trưởng phòng tổ chức đang làm việc . Nhưng sao lại nhắc tên mình nhỉ ? Hay là mình mắc lỗi gì ? Tôi lắng nhe . Tiếng giám đốc:
- Cậu có cách gì giữ chân cô bé Minh ? Nó ngoan quá ! Mà năng lực thì thật giỏi giang . Thời hạn 3 năm sắp hết rồi . Nếu Bộ rút về thì tớ tiếc quá !
- Báo cáo anh , chỉ có mỗi cách là cô ấy tình nguyện ở lại , thì Bộ sẽ không điều động , nhưng xem ra khó quá!
- Ơ ! Thế tớ vẫn nghĩ là hơn một năm nay cậu theo đuổi nó cơ mà ? Sao cậu lại kém thế nhỉ ? Này nhé ! Cậu đẹp trai , tốt tính , lương cao . Lại là trưởng phòng có quyền lục nhất , trong hàng ngũ lãnh đạo công ty . Tớ đã có tờ trình lên Bộ , sang năm ông Thuần nghỉ hưu , thì đề bạt cậu lên phó giám đốc đấy . Thế mà có mỗi việc cỏn con là " tán gái " cậu không làm được . Kém quá ! Kém quá !
Tôi nghe thấy tiếng thở dài ... Chắc là của trưởng phòng tổ chức . Tôi lẳng lặng quay ra .
Anh Thành - tên của trưởng phòng tổ chức . Người Thái bình , anh hơn tôi khoảng 7,8 tuổi gì đó . Nghe nói trước đây làm trạm trưởng trạm Ngọc , có nhiều thành tích lắm , mà lại là người công tâm . Nên được đề bạt làm trưởng phòng tổ chức công ty , khi bác Giao già về hưu . Vốn xuất thân là con nhà nông dân , nên cái gì anh cũng thạo . Anh cần cù , chăm chỉ , và vô tư giúp đỡ mọi người, nên ai cũng quý . Anh đẹp trai như một diễn viênđiện ảnh và chơi thể thao rất giỏi . Mỗi khi anh dẫn đội bóng của mình ra sân thì ... Chao ôi ! ... Các cô gái ! ... Các cô gái xung quanh sân cứ ngẩn ngơ , ngơ ngẩn , theo đuổi những giấc mơ đẹp !
Có cả tôi trong các cô gái ấy... Tuổi trẻ mà ... Tình yêu như một loại thần dược , làm cho tuổi trẻ thăng hoa .
Có một điều tôi cứ thắc mắc , mà không giám hỏi ai . Anh nhiều ưu điểm thế thì sao gần 30 tuổi vẫn " phòng không "? Anh kén ư ? Không phải ! Anh rất dễ tính và sởi lởi . Thế thì vì sao ? Hay anh có bệnh tật gì ?
Tôi bắt đầu để ý . Tất nhiên là phải " kính nhi viễn chi " rồi . Việc đầu tiên tôi quan sát được là : Chị Nhuần - chị cấp dưỡng cơ quan . Chị hơn tôi 2 tuổi , nên tôi vẫn xưng hô " chị em " . Chị cũng người Thái bình , nghe đâu cùng làng với anh Thành - trưởng phòng tổ chức . Chính anh đã xin cho chị vào làm cấp dưỡng cơ quan . Chị cũng tốt bụng , và hay giúp đỡ mọi người rất vô tư . Chả thế mà cả cơ quan đặt cho chị cái tên rất đẹp là " nàng ba Châu Long " . Hiềm một nỗi " nàng ba Châu Long " vẫn nguyên vẹn là cô gái quê . Thân hình hơi thô một chút , da hơi ngăm một chút . Đôi mắt " lá khoai " trên khuôn mặt tròn vành vạnh. Với làn da hơi dầy và hơi tai tái . Bảo là xấu thì không phải . Bảo là ưa nhìn thì cũng không phải , chứ đừng nói đến đẹp !
Tạo hoá thật trớ trêu thay . Định cho người ta nhan sắc thì lỏng tay một chút . Định không cho thì thiết chặt cái miệng túi " càn khôn" lại . Có phải ai cũng an bài theo phận người ấy không ? Đằng này lại cứ " giở giăng giở đèn" . Rồi lại khuyên người ta một câu thật vô tình " cái nết đánh chết cái đẹp " .
" Nàng ba Châu Long " , thầm yêu trưởng phòng tổ chức . Thương thay tình yêu của " nàng " ! Giống như " nô lệ " yêu " ông chủ " . Tôi bất giác nhớ đến cuốn tiểu thuyết ZENERO .
" Ông chủ " cũng không phải vô tình , nhưng anh chỉ yêu " nàng " , như anh trai " yêu " em gái thôi . Anh chăm chút , săn sóc và nhường nhịn " nàng " , thương yêu đúng như người anh cả đối với em gái vậy . Tuyệt không vương vấn một chút tình trai gái .
Việc thứ hai tôi quan sát được , ấy là " trưởng phòng tổ chức để ý đến tôi " . Thôi ! Chết mẹ rồi ! ... Tự nhiên mình lại vướng vào cái lưới tình tay ba , khó gỡ thế này ! Những sự quan tâm chăm chút âm thầm của anh . Những ánh mắt đắm đuối kín đáo , và những lời nói xa xôi . Tôi biết hết , nhưng hãy cứ phải giả vờ như vô tình .
Trước tiên là tôi lục vấn chính mình :
- Mình có thích anh ấy không ?
- Có !
- Mình có yêu anh ấy không ?
- Chưa ! Nhưng không hẳn ! ... Giá như ... Không có chị Nhuần ... Giá như ... Chị Nhuần đừng tốt thế ! ... Tôi tiếc cho chị Nhuần và tiếc cả cho mình .
Thời hạn 3 năm sắp hết . Tôi nghĩ :... May thế ! Ông trời đã gỡ cho tôi thoát khỏi cái lưới vô hình và thật nan đào ấy ! Trưởng phòng tổ chức thì buồn . Chị Nhuần thì vui . Thì ra chị ấy cũng biết hết , chỉ là không nói ra thôi . Bấy lâu nay , chị ấy vẫn thương tôi như em gái . Hai đứa ở chung một gian phòng tập thể mà .
Thế rồi ... Giặc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc . Sau sự kiện " vịnh Bắc bộ " năm 1965, các chính sách của Quốc gia cũng phải thay đổi . Để phù hợp với tình hình cả nước có chiến tranh . Kể cả chính sách cán bộ . Tôi ở lại Yên bái . Chỉ có ông giám đốc miền Nam tập kết là vui nhất. Ông lại ranh mãnh nháy mắt cho trưởng phòng tổ chức .
Chị Nhuần thì buồn âm thầm . Còn tôi thì lúc nào cũng lúng túng , như " gà mắc tóc ". Tôi không biết phải cư xử làm sao , khi bị mắc kẹt ở giữa hai con người tốt đến thế . Ông Trời thật khắc nghiệt . Anh Thành không giám tự nhiên vào gian nhà tập thể của chị em tôi như trước nữa . Ở nơi làm việc , tôi luôn để ý tránh mặt trưởng phòng tổ chức. Những lúc bắt buộc phải gặp , bao giờ tôi cũng kéo theo vài đứa bạn nữa . Chị Nhuần ngày càng lặng lẽ . Nhiều tối , tôi để ý thấy chị khóc thầm . Chị ấy cũng không tự tiện vào phòng anh Thành , để lấy quần áo , giầy tất bẩn đi giặt . Mỗi buổi chiều , cũng không tự cất gấp , những quần áo của anh ấy phơi , rồi đem vào phòng ngủ cho anh cùng với phích nước sôi như trước nữa .
Tôi cũng buồn . Tự nhiên tôi nhớ tới hai câu thơ , mà tôi đã đọc . Không biêt là của ai ?
... " Em tìm anh ... Anh tìm ai ? ...
Để đôi khi ... Tiếng thở dài ... Hoà chung "...
Ôi ! Sao lại giống cảnh ngộ của chúng tôi thế này ?...
Lệnh " Tổng động viên " . Đàn ông ra trận . Phòng tôi cũng ra trận hai " trang tuấn kiệt " là anh Tú và anh Đức . Đêm tiễn đưa . Cả cơ quan ra ga tầu . Nhà ga tối om . Đèn đường , đèn bảo vệ đều phải tắt hết . Sợ máy bay địch đánh phá bất cứ lúc nào . Đến một chỗ hơi vắng người . Anh Đức đột ngột nắm chặt lấy tay tôi . Bàn tay anh nóng hầm hập
- Minh ! Tôi yêu em ! Tôi yêu em lâu lắm rồi ! Tôi không giám nói ! ... Hôm nay ... Em chờ tôi nhé ! ... Tôi nhất định sẽ trở về ! ... Em có chờ tôi không ? ...
Trời Đất quỷ thần ơi ! Lời tỏ tình của người lính ! Trước lúc đem thân mình dâng hiến cho đất Mẹ ! Tôi không kịp nghĩ gì , và cũng không được phép đắn đo xem , mình có yêu anh hay không ? ... Và mình phải trả lời thế nào ? Tôi cúi đầu đáp một lời vừa đủ anh nghe :
- Vâng !
Anh ghì lấy tôi ! Đặt lên trán tôi một cái hôn nóng bỏng , rồi vội vã bước lên tầu . Con tầu lao đi vùn vụt trong đêm tối . Tôi quay về , và cứ như người mộng du . Tôi vừa đính hôn ư ? Một lễ đính hôn kỳ lạ nhất trần gian . Nhưng là có thật . Làm chứng cho lễ đính hôn ấy , là nụ hôn vẫn còn nóng bỏng trên trán tôi . Hôm sau , tôi cáo ốm , xin nghỉ một ngày . Chị Nhuần lo lắng . Chị đánh gió , giải cảm , nấu cháo cho tôi . Chị thật cao thượng . Sao anh Thành không nhận ra cái quý giá nhất trong con người chị ấy nhỉ ? .
Vốn chỉ định nghỉ một ngày . Nhưng tôi đau đầu quá . Hôm sau và hôm sau nữa , tôi nằm trong chăn, vùi đầu xuống gối . Mà cảm thấy như trán mình nóng bỏng. Chẳng biết vì bị sốt , hay vì cái nụ hôn thiêng liêng bỏng rát kia ? ... Ba năm làm việc , lần đầu tiên tôi ốm . Anh chị em trong cơ quan đến thăm . Cho quà bánh chất đầy ngăn tủ cá nhân ở đầu giường. Họ bảo : " tại tôi cứ đi bách bộ ở ngoài phố khá lâu , trong đêm ở ga tầu về . Giữa cái rét căm căm của gió mùa đông bắc. Nên bị cảm lạnh.
Anh Thành , lâu lắm mới lại đến phòng của chị em tôi . Anh ân cần , chu đáo , và việc gì cũng biết . Anh hướng dẫn chị Nhuần đánh gió , mua lá xông , dùng thuốc , và nấu những bát cháo giải cảm cho tôi . Anh còn căn dặn chị ấy , phải thay và giặt những bộ quần áo ướt sũng mồ hôi của tôi nữa . Chị ấy chăm sóc tôi trong một trạng thái mộng du . Nhìn chị ấy buồn mà lòng tôi tê tái . Tôi không thể mất chị ấy ! Cũng như chị ấy không thể mất anh Thành !
Khỏi ốm , tôi đi làm . Ngày đầu tiên , tôi xin gặp giám đốc . Tôi báo cáo về lễ " đính hôn " của mình . Ông ngồi lặng thinh đến mấy phút , nét mặt lộ vẻ ngạc nhiên đến cực độ . Rồi như sực tỉnh , ông đứng bật dậy . Vồ lấy hai bàn tay tôi đang để trên bàn , xiết chặt . Ông nói rất nhanh , với giọng xúc động đến kỳ lạ .
- Ôi ! Minh ! Anh cám ơn em ! Anh cám ơn em ! ... Em tốt quá ! Lòng tốt của em may ra , có thể giữ được mạng sống cho nó , nơi chiến trường .
Đến hôm ấy , tôi mới biết . Đức là đứa em trai duy nhất của người bạn " nối khố " , đã hy sinh cho Tổ Quốc ở quê nhà của ông . Ông đem Đức ra Bắc , và yêu thương như em ruột .
Thời gian ấy , chiến tranh ác liệt lắm . Chẳng biết cái thị xã Yên bái nhỏ bé như giải áo này có gì ? Mà ngày nào máy bay mỹ cũng dội bom tan nát . Lệnh sơ tán. Chúng tôi đem cơ quan vào sâu trong rừng . Chỉ để lại đội xung kích. Chúng tôi được phát súng . Một khẩu 12 ly 7 , có 2 bộ đội pháo binh về chỉ huy .
Một buổi trưa kia , ngồi trên mâm pháo . Tôi đếm được trên Trời 51 cái máy bay Mỹ . Các trận địa phòng không đều nổ súng . Súng dưới mặt đất bắn lên . Bom trên máy bay dội xuống . Cộng với cái nắng bỏng rát trưa hè . Yên bái như một chảo dầu sôi . Bom đạn gầm rú , khói lửa ngút Trời . Bom ném từ đầu tỉnh , nơi có xưởng quân giới quốc phòng , chế tạo vũ khí . Mà chúng tôi vẫn gọi là Z1 . Đến cuối tỉnh , nơi có bệnh viện đa khoa , và trường đào tạo y sỹ . Nằm sâu trong rừng , cách thị xã đến 5 cây số . Rải rác trong thị xã , cũng có nhiều mục tiêu bị oanh tạc . Chị Cơ - tiếp phẩm của cơ quan tôi , bị hy sinh trong trận ấy , cùng với cái thai trong bụng .
Máy bay địch đã bay xa . Trên loa truyền thanh vang lên, lệnh điều động khẩn cấp , đội xung kích của các cơ quan đi cứu nạn . Bom dội vào bệnh viện , và trường y sỹ . Chúng tôi hối hả đạp xe , mang theo cuốc xẻng .
Trời ơi ! Cả một đại công trường , người và cuốc xẻng . Chúng tôi đào bới , tìm kiếm , trong đau thương , trong nước mắt , trong câm nín , và trong sục sôi căm hận .
Sau hai ngày tìm kiếm , số người tử vong đã lên tới trên 300 . Chúng tôi phải chặt gỗ , chặt tre làm lán trong rừng . Để quàn thi thể đồng bào đồng chí . Nhà máy gỗ lớn nhất tỉnh , làm việc suốt ngày đêm . Mà không đóng kịp " áo " cho người tử nạn . Tầu hoả phải chở " áo " từ Việt trì lên , từ Lào cai về .
Cái đại tang tóc ấy lớn quá ! Làm cho cả thị xã Yên Bái , từng con người , từng ngôi nhà từng đường phố , từng gốc cây , ngọn cỏ . Đều chít khăn tang . Nhưng các trận địa pháo thì nổ giòn hơn , mạnh hơn . Trong những lần máy bay oanh tạc . Đội xung kích ở lại thị xã đông hơn .
Trước khí thế sục sôi đánh Mỹ , trước đau thương to lớn của dân tộc . Làm cho ta quên bẵng mất mình .
Từ khi cơ quan sơ tán vào sâu trong rừng . Tôi ít gặp giám đốc . Nhưng tôi linh cảm thấy . Ông đã nói gì đó !, với ai đó ! . Về cái lễ " đính hôn " bí mật của tôi . Bằng vào những sự săn sóc kín đáo của mọi người . Bằng vào những ánh mắt yêu thương , ngưỡng mộ . Bằng vào những khoảng cách vừa đủ, mà bọn thanh niên chưa vợ , cố gắng tạo ra quanh tôi . Tôi hiểu : " mình như bông hoa đã có chủ rồi "
Tôi cũng thanh thản giữ mình . Không phải vì tình yêu , mà vì nghĩa vụ của người ở hậu phương , đối với người ra trận . Nhất là vì lời nói của giám đốc: " Lòng tốt của em may ra có thể giữ được mạng sống cho nó nơi chiến trường " . Tôi thề ! Không phản bội lòng tốt của mình !
Thế rồi ! Mùa xuân đến ! Mùa xuân đi ! Mùa đông ra đi ! Mùa đông lại đến ! . Vạt cải vàng nơi bến sông nở rồi tàn ! Tàn rồi nở ! Lại nở rồi tàn ! . Không một lá thư ! Không một giòng địa chỉ ! . Những ánh mắt nhìn tôi yêu thương , ngưỡng mộ khi xưa . Nay trở thành yêu thương ái ngại !
Anh Thành và chị Nhuần đã có một cháu trai , cũng đẹp như diễn viên điện ảnh . Anh chị ấy yêu thương , chăm sóc tôi hơn cả bản thân họ .
Sau tết Mậu thân , cơ quan nhận được giấy báo " Tử " anh Đức . Thư giửi đích danh giám đốc, nên chưa ai biết . Một buổi tối , chị Hà - vợ giám đốc , tìm tôi , chị bảo :
- Em qua nhà , anh có chuyện gì nói ấy .
Tôi đi ngay . Lâu nay , anh chị vẫn coi tôi như người nhà . Đến nơi , linh tính mách bảo tôi . Khi không thấy hai đứa trẻ con ríu rít đón tôi từ cổng , như mọi lần . Không thấy giám đốc cười nói . Mà ông ngồi ngay ngắn , trịnh trọng nơi bàn tiếp khách. Cùng với ấm trà đã pha sẵn . Có cái gì đó lạnh buốt , chạy dọc sống lưng tôi . Tôi chào ông , rồi ngồi xuống chiếc ghế đối diện . Im lặng đến rợn người . Chị Hà và lũ trẻ biến đâu mất .
Lâu ... Rất lâu ... Giám đốc lên tiếng ... Giọng ông buồn thăm thẳm ... Và như vọng từ cõi nào xa xôi lắm ! ...
- Đức hy sinh rồi ! Minh ạ ! Anh xin lỗi em ! Anh cũng thay mặt nó xin lỗi em ! ... Giòng họ Trần Đức của nó phúc bạc ! Đã không giữ được người kế tự cuối cùng ! Và cũng không có được nàng dâu tốt như em ! . Đã ba năm nay , thấy em một lòng chờ nó . Anh cứ tin là nó sống ! ... Ngờ đâu ? ...
Tôi không nói được lời nào . Không khóc được tiếng nào . Lòng tôi trống rỗng . Có cái gì đó cứ tan ra ! Cứ bay lên ! Rồi lại vón thành cục ở chỗ nào đó! Nghẹt thở . Tôi lảo đảo. Ông đỡ vội tôi và gọi vợ . Chị Hà chạy ra ôm lấy tôi . Lúc đó hai chị em tôi cùng khóc . Giám đốc ra sân châm thuốc hút
Hai ngày sau , tỉnh đội , sở thương binh xã hội tỉnh , và cơ quan tổ chức long trọng lễ truy điệu cho anh .
Tôi mặc áo tang , và đứng trong hàng gia quyến . Thế là tôi chưa được bước lên xe hoa , đã phải để tang chồng .
Sau lễ truy điệu . Tôi cất áo xô , khăn trắng , vào một cái hộp rất đẹp . Để ở ngăn cao nhất trong tủ . Tôi sống lặng lẽ . Không vui , không buồn . Không gần gũi và cũng không xa lánh ai . Tôi vùi đầu vào công việc và sách vở . Thấy tôi cứ hắt hiu như cái bóng . Mấy lần chị Hà khẩn khoản :
- Anh bảo chị đón em về bên nhà ở với các cháu cho khuây khoả . Tôi lễ phép từ chối . Các bạn gái trong cơ quan , hầu hết đã có gia đình . Nơi sơ tán trong rừng , là một thung lũng khá đẹp và rộng . Nên ai cũng làm nhà riêng khang trang .
Tôi nhận nuôi cháu Hùng - con chị Cơ tiếp phẩm đã hy sinh . Vì bố cháu là cán bộ miền nam tập kết , và cũng đang ở chiến trường . Thế là tôi cũng có một " gia đình " . Cơ quan cũng làm cho " mẹ con " tôi, một ngôi nhà rất đẹp . Không to nhưng khang trang và ấm cúng . Trước nhà là vạt đất trồng hoa , trồng rau . Mùa nào thức ấy , thật đẹp và mát mắt . Sau nhà , nối ngay với cửa hậu là một hầm kèo chữ A kiên cố , và rộng rãi . Trong nhà lúc nào cũng vui . Bọn trẻ con ở cơ quan , tập trung lại đó , chơi với bạn Hùng . Vì bạn Hùng có nhiều đồ chơi , mà cái hầm kèo thì rất sạch .
Thế là ... Tôi vẫn còn thiếu nữ ... Mà đã thành goá phụ ... Nuôi con côi ... Thật đắng cay , chua chát ! Tôi cũng không buồn , và chưa có một lần nào , tự hỏi mình đã đúng hay sai ? . Khi bỏ đi tất cả tuổi thanh xuân , để làm vị hôn thê . Chờ đợi chừng ấy năm , người lính ra trận . Chỉ vì một từ " vâng " nơi bến tầu đêm ấy !
Trong gian phòng ngủ của mình . Tôi đã kín đáo đặt một ban thờ nhỏ cho anh . Bát hương đêm nào cũng ấm khói . Tôi biết rất rõ việc làm ấy , vì cái gì to lớn , linh thiêng hơn " tình yêu "
Vẫn còn nhiều ánh mắt nhìn theo tôi yêu thương đắm đuối , cùng với sự cảm thông xa xót . Nhưng lòng tôi cứ nguồi nguội làm sao ? Thiêu thiếu cái gì ? . Tôi không nghĩ mình phải chung thuỷ , phải " chịu tang " anh . Không ! Không cần phải thế ! . Vậy thì chỉ là do tôi thôi . Tôi bắt đầu tự đấu tranh với mình . Để thoát ra chính mình . Thời nay người ta gọi đó là bệnh " tự kỷ ám thị " đấy
Vợ chồng giám đốc là xót xa nhất . Mấy năm nay ông bà coi tôi gần như đứa em dâu goá bụa , cô đơn. Nhất là giám đốc , hình như ông thấy mình có lỗi với tôi .
Khoảng năm 1970 . Sau một lần đi công tác Hà Nội . Về cùng xe với ông , là một người thanh niên . Gọi là thanh niên thì không đúng . Phải gọi là một người đàn ông . Khoảng 35 , 36 tuổi . Vóc giáng thư sinh , tính tình điềm đạm . Ông giới thiệu :
- Đó là đồng chí Thức - cán bộ vụ tổ chức của Bộ , về công tác . Tôi cũng không quan tâm là mấy . Vì cán bộ các phòng ban cục vụ về luôn ấy mà . Chỉ có một điều lạ , là : trong thời gian công tác , đồng chí Thức không ở nhà khách công ty . Không ăn bếp ăn tập thể . Mà ăn ở tại nhà giám đốc . Chắc họ có giao tình từ lâu rồi . Tôi nghĩ thế !
Chị Hà hay gọi " mẹ con " tôi sang ăn cơm và nấu nướng hộ chị . Đặc biệt là cu Hùng , nó thích bác Thức. Tội nghiệp thằng bé ! Tôi biết mình chỉ thay thế được một phần người mẹ nó thôi . Nó thèm có bố !
Hơn một tháng công tác . Đồng chí Thức sắp về Hà Nội . Tối hôm đó , sau bữa cơm . Giám đốc mời tôi lên phòng khách . Tôi lại thấy ông ăn mặc chỉnh tề , như sắp nói điều gì hệ trọng lắm Đồng chí Thức thì ngồi uống nước . Mắt cứ dán chặt vào chén trà . Cũng qua vài ba phút im lặng . Ông trịnh trọng chuyển lời cầu hôn của đồng chí Thức tới tôi . Mặt đồng chí Thức đỏ nhừ , còn mặt tôi thì tái mét .
Có tiếng chị Hà gọi ở phòng dưới . Ông xin phép chạy xuống xem có việc gì ? Bỏ lại tôi và đồng chí Thức .
Không hiểu sao , hai hàng nước mắt tôi cứ chẩy ra . Hình như tôi khóc cho mình , khóc cho người liệt sỹ , và khóc cho đứa trẻ mồ côi . Là người có tâm , đồng chí Thức hiểu cả . Anh cầm bàn tay tôi , vuốt ve , dường như để tôi bình tâm lại. Anh nói lời xin lỗi , vì đã đẩy tôi vào tình huống bất ngờ . Anh không giám hy vọng , ngay lúc này được tôi nhận lời cầu hôn . Mà chỉ xin tôi ghi nhớ và cho anh được thư từ , thăm hỏi .
Tôi không nói được gì . Nhưng cứ để nguyên bàn tay nhỏ bé của mình , trong đôi tay nóng bỏng của anh .
Gần một năm sau , chúng tôi tổ chức đám cưới . Tại hội trường cơ quan . Trong cái thung lũng giữa rừng sơ tán . Người chủ trì đám cưới của tôi là vợ chồng giám đốc . Việc đầu tiên của ông là : cho xe về quê , đón Cha Mẹ tôi . Ông xin Cha Mẹ tôi , cho phép được thay mặt các cụ , lo liệu cho tôi như người huynh trưởng .
So với thời ấy , đám cưới của tôi to nhất nhì Yên Bái . Quan khách từ Hà Nội , từ các cơ quan trong tỉnh . Từ các trạm trại ở ba tỉnh Lào cai , Yên bái ,Hà giang cũng về .
Tôi cài lên mái tóc cành hoa cô dâu , mà trong lòng buồn vui lẫn lộn . Tôi " xuất xá" , chứ không phải " tái giá " . Nhưng sao cứ có cảm tưởng như , bỏ lại đằng sau mình cái gì ? . Trăn trở lắm , gia giết lắm . Không phải hình bóng của người liệt sỹ . Cũng không phải hình bóng của đứa trẻ mồ côi . Mà mơ hồ hơn , to lớn hơn ... Tôi hiểu ... Tôi chỉ có thể trao cho chồng trọn vẹn cuộc đời mình . Mà lại không thể trao cho anh nguyên vẹn trái tim mình . Bởi lẽ ! ... Trái tim tôi đâu còn nguyên vẹn nữa . Bằng tiếng " vâng " , tôi đã chia sẻ một phần cho người lính mang đi . Trên con tầu lao vút vào đêm tối . Bằng những giòng nước mắt , trong cái đại tang tóc , sau trận ném bom dã man năm ấy
Tôi cũng lại chia một phần trái tim mình cho những người xấu số . Một phần nữa tôi chia cho đứa trẻ mồ côi !
Ôi ! Trái tim thương tật của tôi ! Sau chiến tranh , người ta chỉ đánh giá , phân loại thương tật , trên cơ thể con người . Mà không ai có thể đánh giá , phân loại thương tật, trong tâm hồn con người được . Sự mất mát vô hình mà to lớn ấy , sẽ được Đất Mẹ bù đắp bằng gì đây ?
Khi tôi sinh đứa con đầu lòng , thì Uỷ ban thống nhất Trung Ương , cho người về đón cháu Hùng . Cháu tỏ ý không muốn xa tôi và em bé . Tôi phải mất một đêm khuyên cháu . Cùng với hy vọng được gặp Cha . Sáng hôm sau cháu mới đồng ý lên xe cùng người cán bộ Uỷ ban , mà nước mắt lưng tròng . Cuộc chia tay ấy lại mang đi một phần nhỏ trái tim tôi .
Vợ chồng tôi như Ngưu lang , Chức nữ . Anh Thức công tác ở Hà Nội .Tôi công tác ở Yên Bái . Mỗi năm gặp nhau được một vài lần . Anh tránh nhắc tới việc đoàn tụ gia đình . Hình như anh nghĩ ... Chưa làm được việc đó là anh có lỗi với mẹ con tôi .
Thời gian ấy là những năm tháng ác liệt nhất của chiến tranh . Giặc Mỹ điên cuồng ném cả bom xuống Thủ đô Hà Nội . Lòng tôi lúc nào cũng nóng như lửa đốt . Cái đài SIÊNG MAO được mở nhỏ suốt ngày . Tôi theo dõi tình hình chiến sự , trên bầu Trời Hà Nội , trên cả nước . Và trên bàn đàm phán Quốc tế ở PARI ... Kỳ lạ thật ! Cái nước Mỹ ở bên kia bán cầu . Không oán thù . Không tranh chấp . Không mâu thuẫn quyền lợi Quốc gia . Thế mà tự nhiên đổ hàng chục vạn quân lính . Ném hàng chục ngàn tấn bom đạn . Lên đầu nhân dân Việt Nam bé nhỏ , đáng thương này ? ... Quân lính của họ cũng là sinh linh ! Bom đạn của họ cũng là tiền bạc của nhân dân họ ! Sao lại vô lý thế ! ? .
Cái căn nguyên gây nên các cuộc chiến tranh đẫm máu ở bất cứ đâu . Từ cổ chí kim , cũng chỉ là vì quyền lợi của một nhóm người thôi . Chẳng thế mà ... Lịch sử ghi rằng ... " nguyên nhân của 80 năm con đân nước Việt . Phải làm trâu ngựa cho Pháp Quốc , là Gia long Nguyễn Ánh đó thôi ! "
Ôi ! Con dân nước Việt ! Chẳng biết đến khi nào ? ... Đời con ... Đời cháu ... Hay đời chắt của chúng ta . Mới biết được nguồn gốc sâu xa , của cuộc chiến tranh khốc liệt này là từ đâu
Sách dậy rằng : " Quốc gia hưng vong thất phu hữu trách " . Thế là già trẻ , gái trai , nam thanh , nữ tú , đều đi cứu Quốc gia . Chúng ta cứu Quốc gia bằng xương máu mình , bằng miếng cơm manh áo của mình . Hạt gạo còn phải sẻ làm đôi cơ mà ?
Sau trận Điện Biên Phủ trên không oanh liệt , vào lễ giáng sinh năm 1972 . Cái nước .mỹ sùng bái " chúa Trời " kia . Đã làm một việc quá thất đức , là đem hàng đàn máy bay B52 . Ném bom giải thảm xuống Thủ Đô nước Việt . Họ giết người hàng loạt , trong chính cái ngày mà Chúa của họ ra đời . Tội ác Trời không dung , Đất không tha ! ...
Họ chết là phải ! ... Họ thua là phải ! ... Tên lửa và súng cao xạ của quân dân Việt nam đã bắn cho pháo đài bay của Mỹ . Rụng như sung trên bầu Trời nước Việt . Trước sự ngỡ ngàng và kính phục của toàn Thế giới .
Ba năm sau - năm 1975 . Miền Nam giải phóng . Giang sơn thu về một mối . Lịch sử đặt một dấu chấm . Kết thúc 20 năm máu và nước mắt . Ngày 30/4/1975 ấy. Tôi bảo đảm rằng ... Tất cả nhân dân Việt Nam đều khóc ! ...
Tôi sinh đứa con thứ hai - là con trai . Chồng tôi mừng lắm . Chả là anh cũng đã ngoài 40 rồi mà . Ôm con trong lòng , anh bảo :
- Chỉ mong sao đời con , không phải ra trận như bố ! Anh vốn là bộ đội Điện Biên mà !
Mùa đông năm ấy. Khi vạt cải trước nhà , nở hoa vàng rực rỡ . Thì ... Đức về ... Lại là cán bộ của Uỷ ban thống nhất Trung Ương đưa anh về ... Khi chiếc xe COMMANGCA mang biển số Hà Nội . Đỗ xịch ở cửa phòng giám đốc . Người bước xuống xe đầu tiên là giám đốc . Bọn trẻ con bu xung quanh ông . Khi nào cũng thế ,ông đi công tác về đều có quà cho chúng ... Ông đi Hà nội đã 3 hôm nay . Ông bốc cho mỗi đứa một nắm kẹo , rồi phẩy tay , ra hiệu bảo chúng đi chơi . Chúng sung sướng đem kẹo khoe với cha mẹ mình . Đứa con gái lớn của tôi , cũng cầm một nắm kẹo đến trước mặt mẹ , khoe rối rít
- Bác về ! ... Bác cho kẹo ! ... Nhiều lắm ! ... Bác còn đem về cả một chú bộ đội nữa ! ...
Tôi nhìn theo tay con gái chỉ . Vừa lúc ông đỡ người bộ đội từ trên xe xuống .
- Ôi ! ...Ôi ! ... Ôi ! ... Chuyện gì thế này ? ...
- Ai ? ... Như ... Anh Đức ?...
- Không phải ! ...
- Đúng rồi ! ...
Có cái gì vỡ oà trong tôi ! ... Tôi lặng lẽ chạy về nhà . Đóng cửa lại .
Tối đó ! ... Tôi không mở cửa . Không đi đón con ở nhà trẻ . Không nấu cơm . Hai đứa bé đã được bác Hà đón về tắm rửa và cho ăn uống no nê cả rồi . Có lẽ chúng cũng ngủ luôn ở bên ấy . Đã nhiều lần , chúng ngủ đêm với bác Hà , nên quen rồi
Nhà giám đốc hôm nay , đèn đuốc sáng trưng , người người tấp nập . Có lẽ ... Chỉ thiếu một mình tôi ...
Khoảng 12 giờ đêm , có thể là muộn hơn . Tiếng chị Hà gọi cửa
- Minh ơi ! ... Mở cửa ! ... Bọn trẻ cứ đòi về ! ...
Tôi mở cửa ... Không thấy con ...Chỉ thấy , Chị một tay cầm cái đèn bão sáng choang . Một tay xách cặp lồng . Đằng sau chị là Đức ... Một tay chống nạng ... Tôi không nói được câu nào . Cũng không mời khách vào nhà ... Cứ lặng im đứng trân trân . Mắt dán chặt vào những ngón chân mình ...
Chị nhanh nhẹn đặt cái đèn bão và cặp lồng xuống mặt bàn uống nước . Chỉ cho Đức ngồi xuống chiếc ghế XALON bằng xà cừ , và bảo
- Chị đem cho em chút đồ ăn ... Ăn đi ! ... Có cả khẩu phần của Đức đấy ! ... Chú ấy cũng chưa ăn uống gì đâu ! ... Thế nhé ! ... Chị về đây ! ... Còn dọn dẹp và cho hai đứa bé ngủ . Chú cứ ở đây . Xong việc chị sang đón ! ... Chị bật cái đèn pin và đi vào đêm tối !
Cứ để cửa toang hoang . Tôi lẳng lặng ngồi xuống chiếc ghế đối diện . Bàn tay run run , rót mời anh chén trà nguội ngắc . Tôi cũng rót một chén cho mình . Và cứ cầm mãi chén trà trong tay
Phút im lặng ngượng ngùng dường như dài vô tận . Trong tôi , bỗng chốc hiện lên .tất cả những buồn vui , cay đắng , xót xa , của 10 năm qua ... Nhưng ... Tuyệt ... Không có gì ... Gọi là hối tiếc ! ... Tôi nói nhỏ , mà hai hàng nước mắt cứ chực trào ra
- Em xin lỗi ! ... Đã không đợi được anh !
- Không !
Anh nói vội vàng , và cũng vội vàng nắm lấy hai bàn tay tôi . Như sợ tôi sẽ thu cất mất .
- Không phải thế ! ... Minh ! ... Anh về để cám ơn em ... Cám ơn em đã giữ mạng sống cho anh ... Và để xin lỗi em ... Xin lỗi em ! ... Vì anh đã làm lỡ dở cuộc đời em ... Trong bấy nhiêu năm chờ đợi ... Anh đã gặp anh Thức ở Hà Nội ... Và cám ơn anh ấy !
Những lời chân thành của anh đã hoá giải tất cả
Ôi ! Lòng anh mới cao cả và thánh thiện làm sao ! ... Mười năm trước ... Tôi nhận lời tỏ tình vụng về của anh . Trong cái lễ đính hôn kỳ lạ nhất trần gian . Cũng thánh thiện như bây giờ , tôi nhận lời từ hôn của anh. Trong căn nhà nhỏ giữa rừng . Nơi đến ngày hôm nay , tôi vẫn trân trọng , thắp nén nhang lên bàn thờ nhỏ . Vẫn nâng niu cái hộp rất đẹp , đặt nơi cao nhất trong tủ . Coi đó là một phần cuộc sống của gia đình mình
Anh kể về nguồn cơn cái " giấy báo tử của anh "......... Hôm ấy ... Trong một thung lũng rậm rạp.. Nơi đại ngàn Trường Sơn ... Đơn vị anh dấu quân ... Đợi Trời tối sẽ tiếp tục đi . Các anh đang hành quân vào Sài Gòn . Để chuẩn bị cho đại chiến dịch Mậu Thân ... Một chiếc OV10 bay qua , lượn mấy vòng trên thung lũng, rồi bay đi ... Để lại băn khoăn lo lắng trong lòng mọi người ... Mấy chục phút sau ... Hàng đàn phản lực ập đến! ... Chúng ném bom bừa bãi xuống thung lũng .
Anh nằm trong đống xác đồng đội ... Anh nghe thấy tiếng em gọi ! ... Anh bừng tỉnh ... Trời ơi ! ... Đồng đội anh ! ... Chết nhiều quá ! ... Máu đọng thành vũng lớn ! ... Đất chưa kịp thấm khô ... Anh nghĩ ... " mình nhất định sẽ trở về " . Em có nhớ anh nói câu ấy với em , lúc sắp lên tầu không? Tôi im lặng gật đầu ... Anh kể tiếp ... Thế là hình bóng em , và lời thề ấy , như cho anh sức lực . Anh bò ra khỏi thung lũng xác chết . Và nằm bất tỉnh trong bụi cỏ , bên một con đường mòn . Chập tối , có một người đi săn thú đêm , đã bắt gặp . Thấy anh vẫn còn thoi thóp . Xem trang phục , biết là bộ đội . Ông bèn cõng anh về nhà . Tìm lá thuốc băng bó vết thương , và đổ cháo cho anh . Anh sống ! ... Một tuần sau ... Lại có đơn vị khác hành quân qua . Ông cõng anh đến sở chỉ huy , trả lại cho quân đội . ... Thế là ! ... Anh là liệt sỹ của đoàn quân trước . Là thương binh của đoàn quân sau ... Vết thương bình phục ... Anh lại được biên chế vào quân số của đoàn quân sau nữa ... Anh vào Sài Gòn
Một năm trước ngày giải phóng miền nam . Cùng với đội biệt động của mình . Anh đã để lại một cái chân nơi cầu Bình Triệu . Những ngày hôn mê ở trạm phẫu thuật tiền phương . Cũng lại là tiếng gọi của em , đã thức anh tỉnh dậy ... Anh biết ! Em đã giành dật với Tử thần . Để giữ mạng sống cho anh . ... Cám ơn em ! ... Minh ! ... Cám ơn em ! ...
Anh về cơ quan cũ công tác . Làm phó giám đốc , trực tiếp phụ trách phòng kế hoạch . Anh không ở tập thể , mà ở với vợ chồng giám đốc . Trong một bữa cơm gia đình , có cả mẹ con tôi . Giám đốc ân cần nói
- Anh chị coi Đức như em trai , coi Minh như em gái . Đức lớn tuổi hơn nên là anh . Chuyện cũ qua rồi , giữ gìn như một kỷ niệm . Nay giao trách nhiệm cho Minh , phải kiếm cho Đức một cô vợ .
Cũng đã qua vài mùa , cây rừng thay lá mới . Mấy lần tôi dẫn về , những cô gái trẻ trung xinh đẹp , nết na , hiền thục . Vợ chồng giám đốc thì ưng lắm . Nhưng anh cứ như người vô cảm . Tôi trách anh . Anh bảo :
- Có ai bằng em đâu !...
Tôi chợt hiểu , và thấy mình có lỗi . Tôi muốn ra khỏi cuộc đời anh . Chỉ có bằng cách chuyển công tác thôi . Một lần , chồng tôi về . Tồi nói hết với chồng ý nghĩ và đề nghị của mình . Anh vùi đầu vào ngực tôi , nói với giọng cảm động chân thành .
- Ôi !... Em tốt quá ! ... Em đã gỡ cái bóng đen lâu nay cứ đè nặng lên trái tim anh . Anh không giám nói , vì sợ mình nhỏ nhen, ti tiện . Nhưng quả thật , lúc nào anh cũng lo mất em !
Mấy tháng sau , tôi có dịp về Bộ công tác . Đến thăm chồng tại căn phòng tập thể 5 người của anh . Anh vui mừng báo tin .
- Anh đã xin được việc cho em ở Công ty lâm sản Hà Nội . Nhưng ... Với điều kiện ... Phải tự túc ... Nhà ở ...
Cái từ ... " Nhưng " ... Lửng lơ ... Vô hình , như đèo thêm vào ấy ! ... Không ngờ lại quan trọng đến thế ! ... Chúng tôi có thể làm gì với tờ giấy " tiếp nhận công tác" ... Mà không có chỗ ở .mặt hai vợ chồng tôi cứ dài thuỗn ra . Dường như đồng cảm với chúng tôi , bốn anh trong phòng cũng lặng thinh ái ngại . Lúc sau , vụ phó vụ tổ chức - cũng độc thân - lên tiếng :
- Thì cứ cho bọn trẻ về ở tạm đây ! ... Rồi tính ! ...
Một chuyên viên bên cục trồng rừng thì pha trò :
- Đừng ngại ! Chúng tao đã bị bom đạn làm cho đui , điếc hết rồi ! ...
Tôi cũng nói đùa : ...
- Thế các anh chỉ cho bọn trẻ ở tạm , thì em phải ở ngoài vỉa hè à ? ...
- Mày đẹp thế ! ... Mà sao đầu óc thì lại ngu vậy hử ? ... Chỉ có bọn trẻ ... Thì làm sao chúng tao phải đui , điếc chứ ! ...
Tất cả cùng cười ầm . Khó khăn vẫn còn đó , nhưng chúng tôi cũng thấy lòng ấm lên một chút .
Hôm sau , hai vợ chồng , đi thăm người Cậu . Ông làm đội trưởng đội xe , ở văn phòng Trung Ương . Bà làm cấp dưỡng cùng cơ quan . Năm đứa con nhỏ , nên lúc nào cũng vất vả lắm . Nhà Cậu ở khu tập thể văn phòng Trung Ương 13 Thuỵ khuê." Tiếng thì to " nhưng " miếng thì bé " . Căn phòng chỉ hơn 10 m2 , bẩy người lớn nhỏ . Lần nào có điều kiện về Hà Nội , tôi cũng đến thăm , biếu chút quà miền núi . Khi thì chai mật ong rừng , khi thì lạng cao khỉ , cao sơn dương . Ông bà quý lắm . Lần nào cũng dục giã chồng tôi , xin chuyển vợ con về xuôi .
Tối ấy , đến nơi , nhà có người khác ở rồi . Chủ mới cho biết
- Ông bà được phân nhà mới , ở D1 khu Giảng võ . Đã hơi muộn , nhưng sáng mai tôi phải ngược tầu . Hai vợ chồng cố gắng đèo nhau , trên cái xe đạp cọc cạch . May quá , đến nơi Cậu Mợ còn thức . Ngồi uống nước , thăm hỏi Cậu Mợ , biếu chút quà Yên Bái xong . Hai vợ chồng xin phép ra về . Như sực nhớ ! ... Ông Cậu hỏi chồng tôi :
- Thức ! ... Thế việc xin cho mẹ con nó về . Đến đâu rồi ? ...
Nhà tôi thưa lại , giọng hơi buồn
- Dạ ! ... Cháu quên không nói , bên công ty lâm sản họ nhận . Nhưng bắt phải tự túc nhà ở Cậu ạ ! ... Khó quá ! ... Chắc cũng đến thôi ! ... Cậu đứng tần ngần ... Vợ chồng tôi chào Cậu Mợ ra về .
Chủ nhật ấy , chồng tôi tức tốc đáp tầu hoả lên Yên Bái . Bố về ! Hai đứa trẻ mừng cuống quýt ! Tôi thì ngỡ ngàng , không biết có chuyện gì . Vừa bước vào nhà , anh mừng rỡ nói ngay .
- Em ơi ! ... Cậu Mợ cho ở nhờ ! ...
Thấy tôi cứ ngơ ngác . Anh giải thích cặn kẽ :
- Hôm em về Yên Bái . Chiều ấy ,hết giờ làm việc , Cậu đạp xe đến chỗ anh . Mời cậu ra Vân Hồ , hai Cậu cháu uống cốc bia hơi nhạt thếch , và ăn bát mỳ " không người lái " . Cậu bảo :...
- Cậu Mợ đã bàn nhau , căn nhà mới được phân 36 m2 , có 3 phòng . Phòng nhỏ nhất phía sau 10 m2 . Cho cháu mượn , mà đón mẹ con nó về .
- Ôi ! ... Anh mừng quá ! ... Cứ bủn rủn cả chân tay ! ... Xuýt nữa thì chết nghẹn ! ...
Xem ra , tay chân tôi còn bủn rủn hơn anh . Tôi đã ở Yên Bái 15 năm . Mười lăm năm dài lắm . Đủ để tôi thành người Giao , người Mèo , người Lô lô , Sắn chỉ ... Và người dân tộc gì ... Gì ..đó nữa . Tôi mang giòng máu Yên Bái , giáng đi Yên Bái , tiếng nói Yên bái . .. Tôi bước trên đất Yên Bái dưới chân . Uống nước Yên Bái vào lòng. Tôi đã giửi ở đây trái tim mình , tâm hồn mình . Đã cắt rốn , chôn nhau cho hai đứa con ở đây . Quả thật , tôi không muốn đi . .. Hà Nội trong tôi . Suốt đời vẫn lắng sâu một khoảng Trời , khoảng tình . Của một thời tóc chấm ngang vai , bước chân chim sáo .
Nhưng ... Bây giờ về Hà Nội ... Với hai đứa con , với 10 m2 nhà ở nhờ ... Với mức lương
" cán sự " của hai vợ chồng . Khoảng trên dưới 150 đ/ tháng . Nơi Hà thành củi quế gạo châu ?...
Ngổn ngang trong tôi bao nỗi vui buồn .
Chồng tôi không thể hiểu tâm tư ấy của tôi . Từ khi lấy nhau đến nay , đã 2 mặt con . Anh chưa bao giờ phải đưa đồng tiền nào cho vợ nuôi con cả . Yên Bái bạt ngàn đất rừng mầu mỡ. Suối nước trong xanh . Có thể ngồi trên bờ mà nhìn thấy , hàng đàn tôm cá bơi lội tung tăng nơi đáy suối . Chỉ cần hai tấm lưới , chặn hai đầu của một khúc suối , là đã có một cái ao nhà . Muốn bắt tôm cá lúc nào cũng được . Chỉ cần quây một vạt đất nơi bìa rừng , đặt vào đấy một cái chuồng . Là nào gà , nào vịt , nào trứng . Rau thì mùa nào thức ấy . Vạt đất trước nhà bốn mùa xanh mướt mắt . Chả thế mà đồng lương trưởng phòng của tôi , nuôi ba mẹ con vẫn còn thừa . Vài ba tháng , một đôi lần ... Chồng về . Mâm cơm lúc nào cũng như mâm " cỗ cưới " .
Trên tất cả ... Là tinh người ... Ở đây , tôi có thể vắng nhà cả tháng . Mà không lo lắng gì . Con cái , nhà cửa , gà vịt ngan ngỗng . Đến cả vạt rau trước cửa vẫn được chăm sóc chu đáo . Ở đây , khi mẹ con tôi trái nắng trở Trời . Lúc nào nhà cũng đầy người thăm hỏi , giúp đỡ . Ở đây , quanh năm tôi không phải mua quần áo cho hai đứa trẻ . Mà cũng thừa quần áo mới ... Vì ... Các bác , các cô , ai đi công tác , thấy ở đâu bán đồ đẹp . Cũng mua về cho cháu .
Ở đây ! ... Ôi ! ... Ở đây ! ...
Quả thật tôi không muốn đi . .. Nhưng ... Khi nghĩ đến ... Cái bóng hắt hiu của Đức . Đến sự lạnh lùng , lãnh cảm của anh , với bất kỳ người con gái nào . Thì cái quyết tâm : " Ra khỏi cuộc đời anh " lại thắng .
Hôm sau . Hai vợ chồng đưa nhau lên báo cáo giám đốc . Tôi vẫn dấu ông ý định xin chuyển công tác . Ông tần ngần một hồi lâu , rồi mới chậm rãi nói :
- Anh biết ! ... Bay như vợ chồng Ngâu ! Thế này cũng tội . Nhưng ... Nghĩ cho kỹ đã ! Này nhé ! ... Ở đây , cái gì cũng sẵn , cũng tự túc được . Rau cỏ , gà vịt , ngan ngỗng , cá tôm thậm chí cả lợn nữa . Mà mình có phải vất vả nuôi đâu . Bọn thanh niên cơ quan nó nuôi hộ đấy chứ . Muốn ăn lúc nào thì vật cổ ra mà thịt thôi . Chả thế mà bọn trẻ con cứ béo núc ních . Đồng tiền lương có khi cả tháng chả thèm động đến . Về Hà Nội thì khác đấy em ạ ... Cái tăm , quả ớt cũng phải mua , chứ đừng nói đến rau cỏ , thịt cá , và những thứ khác nữa ... Còn Thức ! Tao cam đoan là chú mày không phải đưa nộp đồng lương nào cho vợ nuôi con . Đúng không ? ...
Mặt chồng tôi lại đỏ nhừ !... Ông nói tiếp :
- Tầu xe bây giờ tiện quá ! Chủ nhật nào cũng lên được mà . Lúc nào cũng là khách quý . Nhưng về dưới ấy . " Nó " sẽ " lột " hết . Nếu không thì con mày đói . Thế là những lúc bạn bè , anh em gặp nhau . Có muốn ra Vân Hồ " làm " một vại bia " nhạt thếch " và bát mỳ " không người lái " , xem ra cũng khó ! ... Không phải tao doạ các cậu để giữ cán bộ đâu . Đành rằng ... Minh ra đi là tao mất một trưởng phòng có năng lực nhất ... Nhưng ... Lo gì ... Việc này ... Là trách nhiệm của ... Vụ tổ chức ! ... Ông vừa cười vừa nháy mắt ranh mãnh với chồng tôi ...
Cái lý của ông mới dản dị , chân thật làm sao ? ... Cái tình của ông mới sâu nặng làm sao ... Tôi không nói hết , thì cứ bứt rứt như mình bội bạc . Phụ tấm chân tình của ông mà dứt áo ra đi Đành lòng tôi phải nói cái căn nguyên của sự ra đi .
Cả ba anh em tôi đều im lặng . Mỗi người theo đuổi ý nghĩ riêng của mình . Tôi thì nước mắt lưng tròng . Thời gian như ngừng lại . Không gian như chùng xuống .
Lại khoảng lặng im khá dài . Không nặng nề , u uất , như khoảng lặng ngày xưa . Nhưng sao lại chơi vơi và gia giết thế ! ... Rồi ... Người lên tiếng trước cũng lại là giám đốc . Giọng ông trầm hùng , sâu sắc như một triết gia .
- Ôi ! ... Minh ! ... Em tốt quá ! ... Em có biết rằng ... Lòng tốt của con người là báu vật của tạo hoá không ? ... Nếu không có lòng tốt , thì chúng ta cũng chỉ tầm thường . Như trăm ngàn sinh vật vô tri vô giác dưới chân Tạo hoá thôi . Và ... Để giữ được viên ngọc " minh châu " là lòng tốt ấy . Con người phải chịu bao nhiêu khổ ải , đắng cay ... Xem ra ... Cái giòng họ Trần Đức độc đinh kia lại một lần nữa mắc nợ em rồi ! ...
Hai tháng ... Sau khi bàn giao công việc cho phó phòng tạm thay . Sau nhiều cuộc liên hoan linh đình, vui vẻ , ấm áp . Nhưng vẫn dấu diếm đằng sau là những giọt nước mắt chia ly . Giám đốc cho ô tô , đưa ba mẹ con tôi về Hà nội . Vào một ngày rất đẹp Trời .
Cả cơ quan tiễn mẹ con tôi . Người cười , người khóc . Còn tôi thì vừa khóc vừa cười .Không có Đức trong buổi tiễn đưa ấy . Anh đi công tác Lào cai đã 3 ngày rồi . Tôi hiểu ! ... Anh không muốn nhìn thấy tôi bước lên xe ! ... Không muốn nhìn thấy những cái bánh xe vô tình kia mang tôi đi . Lần này thì anh thực sự mất tôi .
Nhưng anh cũng đâu có hiểu , lần ra đi này . Tôi đã để lại đây , một phần đáng kể , trái tim vốn không nguyên vẹn của mình ..
Khi ấy là mùa xuân năm 1978 ! ...
Tôi chuyển công tác về Hà Nội . Cũng có thể gọi là gặp may . Chức Trưởng phòng không còn . Nhưng mức lương thì vẫn giữ nguyên . Cơ quan ở phố Ngọc Khánh , rất gần nhà Cậu Mợ . Đến cái xe đạp cũng chả tốn tiền mua . Con cái đi học đều ở trong khu tập thể ấy cả . Đứa lớn học cấp 1, trường ngay bên cạnh cơ quan mẹ . Đứa bé đi nhà trẻ Hoa Hồng . Nhà trẻ của văn phòng Trung Ương , liền vách với nhà ở . Cậu Mợ quá tốt , và rất hiền . Nhũng đứa con Cậu Mợ cũng yêu quý các con tôi . Chỉ có chỗ ở là quá chật chội . Nhưng ... Cậu Mợ cứ động viên :
- " Ăn thì nhiều , chứ ở hết bao nhiêu " ! ... Với lại " rộng bụng hơn rộng nhà " ! ... Cháu ạ ! ... Cổ nhân dậy thế ! ...
Đúng thật ! ... Tấm lòng Cậu Mợ rộng bao la . Chả có lâu đài nào so sánh được .
Cuộc sống khó khăn , đồng lương eo hẹp . Thì tôi làm thêm ngoài giờ . May thuê , vá mướn , bóc lạc , cạo quế , đan len , dệt áo . Cũng tùng tiệm . Vợ chồng gần nhau , con cái khoẻ mạnh , công việc ổn định. Đối với tôi thế là được rồi . Đàn bà hay bằng lòng với những gì mình có . Đàn bà cạn nghĩ mà !
Nếu ... Cuộc sống của tôi chỉ có vậy thôi . Thì quả thật câu truyện này chẳng đáng được viết ra . Bởi lẽ ... Cuộc đời tôi cũng nhỏ nhoi , tầm thường . Như cuộc đời của hàng triệu người con nước Việt đau thương tang tóc . Qua hai cuộc chiến tranh vệ quốc vỹ đại .
Nhưng ! ...
Không ngờ ! ...
Sách dậy rằng : " Đi suốt cuộc đời , không ai biết được chữ NGỜ " ... Đúng thật ! ...
Một chiều kia , đi làm về . Cậu kêu mệt ! ... Cậu bỏ cơm tối ! ... Xách chai rượu ra hiên nhà , ngồi uống mãi không thôi . Cả Mợ , cả vợ chồng tôi , và bọn trẻ , cứ " nen nét như rắn mùng năm " . Không giám nói to . Không giám đi mạnh . Nấu nướng vội vàng . Ăn uống vội vàng . Rồi cũng vội vàng lên giường . Không ai nói với ai câu nào . Nhưng chúng tôi đều thức trong lặng lẽ .
Khoảng hơn 10 giờ đêm . Cậu mới đóng cửa vào nhà . Tôi nghe tiếng Cậu :
- Bà có biết chiều nay lão Phẩm - chánh văn phòng gọi tôi lên bảo gì không ? ...
-Tôi có biết gì đâu ! ... Thế ông ấy bảo gì ? ...
- Lão bảo tôi là nhà mình phải đổi sang căn hộ 24 m2 , của con Ngân , ở dẫy bên kia . Để cho hai mẹ con , con Ngân sang ở đây . Văn phòng cũng sẽ chuyển nhà trẻ đi . Để phân cái nhà bên cạnh cho thằng Bách . Vì thằng Kỳ anh cả nó ở đầu hồi . Ba anh em nó ở liền nhau , để tiện khi vợ chồng anh Năm đến thăm chúng .
Một khoảng im lặng rất lâu . Rồi bà mới rụt rè hỏi :
- Thế ông trả lời thế nào ? ...
- Tôi bảo tôi không đồng ý . Bởi vì : anh Năm là người có công với đất Nước . Nếu văn phòng Trung Ương bảo tôi trả cái nhà này . Cho anh Năm đến ở . Tôi đi ngay ! ... Nhưng con Ngân ! Mới nứt mắt ra ! ... Nó là ai ? ... Tôi là ai ? ... Mà lại phải nhường nhà cho nó ở ? ... Nhà mình 7 người , mà nó có hai mẹ con .
Tôi nghe mà lạnh cả gáy . Sáng hôm sau , dậy đi làm . Cả nhà đều mệt mỏi và tránh nhìn vào mắt nhau .
Một tuần nữa lại trôi qua . Im lặng , nặng nề . Cho đến một buổi chiều . ... Cái xe VONGA mầu đen sang trọng , đỗ ngay ngoài cửa . Bước xuống xe là người đàn bà quý phái , đẫy đà . Cậu chưa về . Mợ chạy vội ra , vừa đi vừa vuốt hai vạt áo xoăn tít .
- Chị Năm ! ... Em chào chị Năm ạ ! ... Chị tới chơi ! Em mời chị vào uống nước . Các con ! ... Chào bà Năm đi ! ...
Mợ ân cần lễ phép , kéo chiếc ghế XALON nan bằng gỗ tiết kiệm mời bà . Bà Năm hách dịch liếc qua cái ghế . Không biết để đánh giá sự sạch bẩn , hay đánh giá sự chắc chắn của nó . Có thể là cả hai . Rồi mới vén vạt áo nhung sang trọng ngồi xuống . Bà nói ngay :
- Nghe văn phòng nói , phân cho con Ngân căn hộ này . Tôi đến xem căn hộ thế nào ? Thế cô chú định bao giờ chuyển đi ? ...
Mợ như người bị cấm khẩu . Mãi mới lắp bắp thưa
- DẠ ... Thưa chị Năm ... Nhà em đi làm chưa về ạ ... ! Để em hỏi nhà em xem ... Kế hoạch ... Thế nào ... Rồi ... Thưa lại ... Với chị ạ ...
Bà Năm " hừm " một tiếng , rồi đứng lên . Không quên phủi đít quần . Điệu bộ rất khinh bỉ ... Mợ lại xoắn xuýt đưa bà Năm ra xe . Cái xe VONGA nổ máy lao đi . Mà mợ thì cứ đứng đó , ngẩn ngơ như người mất trí .
Một lúc sau thì Cậu về . Ông ngồi phịch xuống chiếc ghế . Rồi vơ lấy ca nước , tu ừng ực
Ông hỏi trống không :
- Bà Năm vừa ở đây ra phải không ? ...
- Vâng ! Bà ấy hỏi bao giờ thì mình chuyển đi ? ... Hay là mình đồng ý đi ông ạ ! ... Người ta quyền to , thế lớn ! ... Mình chỉ là con sâu cái kiến thôi ! ... Tôi sợ lắm ! ... Mợ khóc tấm tức ! ...
Cậu đứng phắt lên . Xô cái bàn uống nước đổ cái rầm ! ... Bao nhiêu cốc chén , mặt kính phích nước . Vỡ tan tành . Cậu quát !
- Bà khóc cái gì chứ ! Bà sợ cái gì chứ ! ... Gìn giữ Đất Nước này , có phải công lao của một mình ai đâu ? ... Bà xem đây ! ...
Bằng một tiếng " soạt " . Vạt áo trước ngực của ông đã rách toang hoang . Để lộ 5 , 6 vết sẹo . Ông vỗ vào ngực mình và bảo :
- Đó là " quà tặng của nước Pháp " trong kháng chiến 9 năm cả đấy ! Còn thằng Thức kia , bà cũng không biết đấy . Người nó đầy vết cháy NAPAN nó cũng xuýt chết ở Điện biên Phủ đấy . Nếu không có xương máu của hàng triệu người như Cậu cháu tôi . Thì lấy đâu ra " cái Ngai " , cho họ Đặng danh giá kia " ngự " . Thế mà bây giờ , khinh nhau quá lắm ! ... Tôi không đi ! Để xem thằng nào làm gì được tôi !
Vợ chồng tôi thì sợ hết hồn . Còn Mợ thì khóc suốt đêm .
Bi kịch chưa phải là hết . Sau đấy mấy hôm . Một tối Mợ đi họp " tổ dân phố " . Nói là
" tổ dân phố " , nhưng đến 95 phần trăm , là người của văn phòng Trung Ương . Khi về , thấy hai mắt Mợ sưng đỏ , Cậu hỏi . Mợ vừa khóc tức tưởi , vừa nói , giọng uất ức
- Sao lại chó má thế cơ chứ ! Hôm nay " chúng nó " đưa ra tổ , kiểm điểm nhà mình . Cho vợ chồng Thức thuê nhà lấy tiền , và còn tuyên bố :
- Nhà mình so với tiêu chuẩn thì thừa ra 6 m2 . Nên văn phòng sẽ thu lại cái phòng 10 m2 . Phân cho vợ chồng chú Long thợ điện . Chú Long đứng lên giữa cuộc họp từ chối Họ bảo :
- Nếu không nhận thì coi như không có nhu cầu . Gạt ra ngoài danh sách .
- Thật là độc ác , dã man . Chúng " ăn đứng , dựng ngược " , cho người ta . Làm những điều thất đức thế . Mà không sợ Trời cao đất dầy à !
Lòng tôi đau như muối xát ! ... Tôi ôm lấy Mợ . Hai Mợ cháu cùng khóc . Tự nhiên , chân tôi cứ khuỵu xuống . Tôi quỳ dưới chân Mợ lúc nào không biết .
- Mợ ơi ! ... Mợ đừng khóc nữa ! ... Con đau lòng lắm ! ... Chúng con làm khổ Mợ quá ! ... Lòng Mợ nhân từ như Phật , có Trời biết , Đất biết ! Bọn người kia cũng không phải tất cả họ đều " chó má nhẫn tâm " đâu . Cũng có nhiều người tốt đấy Mợ ạ . Nhưng trước " khổ ải đắng cay " . Họ không giữ được lòng tốt của mình . Họ sợ ... Nếu không nghe theo sự sắp đặt của " quyền lực " . Thì rất có thể , sau chúng ta , đến lượt họ phải ra khỏi nhà , với bất kỳ lý do gì ! ...
- " Chó má , nhẫn tâm " ! ... Ấy là " quyền lực " , được đặt vào trong tay những kẻ không có lòng tốt cơ . Bất công từ đó mà ra . Mọi nỗi thống khổ của dân chúng cũng từ đó mà ra . Đặc quyền thì đặc lợi . Quyền to thì lợi lớn . Vậy nên từ cổ chí kim , người ta tranh chức , tranh quyền , mua quan , bán tước . Chứ có ai tranh làm dân đâu . Tục ngữ muôn đời để lại câu " quan tham Quốc nạn " . Chứ làm gì có câu " dân tham Quốc nạn " .
- Sự suy vi của Xã Tắc , sự mất còn của Giang sơn Đất Nước , cũng khởi nguồn từ đó ! ...
- Để có được " quyền lực " . Người ta không từ một thủ đoạn nào . Đấu tranh giành dật , hãm hại lẫn nhau , thôn tính tiêu diệt lẫn nhau .
- Để thị uy quyền lực , còn dã man hơn . Người ta sẵn sàng hy sinh hàng triệu sinh linh vô tội
- Khi có được " quyền lực " rồi . Người ta lại không từ một thủ đoạn nào để vơ vét . Thu lợi cho mình .
Một cái nhà chung cư 24 m2 và 36 m2 . Hơn kém nhau có MỘT PHẦN BA CĂN HỘ thôi
Mà đày ải dân chúng tới mức này !...
CÓ CÁI GÌ ĐỔ SỤP TRONG TÔI ! CÓ CÁI GÌ RƠI MẤT TRONG TÔI !
Hà Nội năm 2016
Kính tặng VONG LINH BÀ MỢ ĐÃ QUÁ CỐ CỦA TÔI
- Thi đàn Việt Nam
Update Required
To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.
Bài đăng
0 nhận xét:
Đăng nhận xét